Bir tek güzel söz ile iki ay yaşayabilirim.” Mark Twain
Günlük hayatımızda, işimizde, evimizde; duygu ve düşüncelerimizi ifade etmek, bilgi toplamak gibi nedenlerle insanlarla iletişimde çeşitli kanallar kullanırız. Bu kanallardan biri sözlü iletişimdir ve sözlü iletişimde sözcükler’den kelimelerden faydalanırız. Eğitim, kültür, çevre, yaş, vb. göre birçok kelime kullanma şansımız var, ancak yine de genelde günlük iletişimizde az sayıda kelime kullandığımızı gösteriyor.
Olumsuz ifade yerine olumlu ifade
İletişimde mesajımızı verirken neyi söylediğimizden çok nasıl söylediğimiz önemli, Kenan doğulu son albümünde “Ne yaparsan yap aşk ile yap, Ne dediğin değil nasıl dediğin olay, Açılır kapılar ardına kadar kalpten gülersen, Kalanı detay gerisi kolay”. UCLA Üniversitesi profesörlerinden Albert Mehrabian 1960 yıllarda kişiler arası iletişim konusunda yaptığı araştırmalarla, bir mesajın %7’sinin sözlerle, %38’inin ses tonu ile ve %55’inin beden dili ile iletildiğini söylemiştir ve günümüzde hala bu oranlar eğitimlerde kullanılmaktadır.
Ancak, her ne kadar sözcüklerin oranı çok düşük gibi olsa da, seçilen kelimelerin önemi çok fazladır. Özellikle seçilen kelimelerin olumlu kelimeler olması ve olumlu duygular çağrıştırması çok önemlidir. Eğitimlerimde bunun üzerinde çok dururum. Önce katılımcılarıma işlerinde kullanmak zorunda kaldıkları olumsuz ifadeleri yazdırırım. Sonra grup çalışması ile ifadelerin anlamını değiştirmeden, sadece kelimeleri değiştirerek ve biraz dilbilgisi kullanarak olumlu olarak yazmalarını isterim. Bu çalışma esnasında katılımcıların en çok zorlandıkları konu yıllarca alıştıkları olumsuz ifadeleri kullanmaktan kendilerini alıkoyamamaları ve olumluya çevirme esnasında çok cümleler ve gereksiz ifadeler kullanmaları.
Örneğin;
- “Ödeme gelmeden ürününüzü teslim edemem” yerine “Ödeme geldiğinde ürününüzü teslim edebilirim”
- “Bugün randevularımız dolu” yerine “Sizi yarın saat 10’da kabul edebiliriz”
- “İstemiş olduğunuz ürün elimizde yok” yerine “Beğendiniz ürünü iki gün içinde tedarik edebilirim”
- “Maalesef indirim yapamam” yerine “Size ödeme konusunda kolaylık sağlayabilirim”
gibi aynı ifadeleri söyleyebilir ancak farklı kelimeler kullanabiliriz. Bu da müşterimiz ile iletişimde olumlu bir hava doğmasına yardımcı olacaktır.
Sözcüklerin zihnimizdeki resimleri
İfadelerimizde kullandığımız kelimeler çok önemlidir. Duyduğumuz her sözcükle ilgili zihnimizde bir resim canlandırırız. Bu resimler kişinin yaşadıkları, çocukluğu, eğitimi, ruhsal hali, vb. birçok etmene göre değişir ve biz istesek te istemesek te bir resim zihnimizde mutlaka belirir. Örneğin şöyle bir alıştırma yapalım; biraz sonra size bir sözcük yazacağım ve sizden ricam zihninizde bu sözcükle ilgili zihninizde hiçbir resim canlandırmayın. Hazır mısınız? Bir… iki…üç… sözcüğümüz : Kamyon! İçinizde bu kelimeyi okuyup zihninde canlandırmayan yoktur sanırım. Kimisi sabah trafikte kendini sıkıştıran bir kamyonu, kimisi bir hafta önce taşınırken evden eve nakliye firmasının kamyonunu, kimisi bir itfaiye kamyonunu vb. canlandırabilir. Yaptığım uygulamalarda bazen kamyonu en ince ayrıntısına kadar anlatanlar olabiliyor.
Kaş yapayım derken göz çıkarmayın
Bazen konuşmalarımızda iyi niyetle bir şey yapmak isterken sonucu kötü olabiliyor. Örneğin uçak yolculuğundan korkan bir yakınımız uçak yolcuğu yapacak olsun ve onu havaalanına götürürken ”-Teyzeciğim, korkmana gerek yok, artık çok uçak düşmüyor, heyecanlanmana gerek yok” gibi sözcükler kullanarak sakinleştirmek isteriz. Ancak istemeden tam tersine aklına; “Korku”, “Uçak düşmesi”, “Heyecanlanma” gibi olumsuz ifadelerle olumsuz düşünceleri getirmiş oluruz. Ya da örneğin aileniz ile bir alışveriş merkezine gittiniz, kapalı otoparka girdiniz ve kapıya yakın bir yere aracınızı parke ettiniz. Çocuklarınız ve eşiniz ile inerek içeri girdiniz. Burada bir problem yok, ancak aynı senaryoda tam aracınızı park ettiğiniz yerde bir ikaz tabelası gördünüz “Lütfen aracınızda değerli eşyalarınızı bırakmayınız, sorumluk kabul edilmez”. Bu sefer bir anda aklınıza “Burada hırsızlık olayları oluyor galiba, bagajda çantam var, ne yapsam, bir şey olursa buranın yönetimi de yardımcı olmaz gibi” olumsuz duygular gelebilir ve bu da bizi rahatsız eder ve hatta davranışlarımızı etkiler. Ünlü TED konuşmacılarından Harvard İşletme Okulu Sosyal psikoloğu Amy Cuddy’ye göre; “ Bedenlerimiz zihinlerimizi, zihinlerimiz davranışlarımızı ve davranışlarımız da sonuçlarımızı değiştirebilir” şeklinde bir tespitte bulunuyor.
İkaz ve uyarılarda olumlu – olumsuz ifade
Etrafımızda birçok uyarı ve ikaz tabelası görürüz, özellikle iş güvenliğinin çok gündemde olduğu bugünlerde bu tabelalar dikkatimi çekmekte. Bu tabelalarda genelde olumsuz direktifler var; örneğin; “Görevliden başkasının kullanması yasaktır”, “Makine durmadan elinizle müdahale etmeyin” gibi. Aynı ifadeleri “Yalnızca görevli kullanabilir” ve “Makine durduktan sonra müdahale” edin gibi olumlu söylemek mümkün. Özellikle başka bir dikkatimi çeken konu, havaalanı, otel, vb. çift dilin kullanıldığı yerlerdeki tabelalarda y.dildeki ifade olumlu olmasına rağmen Türkçe ifade olmuşuz. Örneğin “Staff only” yerine “Personel harici girmek yasaktır” ya da “Only authorized personnel” yerine “Yetkisi olmayan kullanamaz” gibi.
Kelimelerin çağrıştırdıkları
Yukarıdaki örneklerdeki gibi işimizde ya da özel hayatımızda kullandığımız kelimelerin olumlu olması ve pozitifi ve güzel duygular çağrıştırması, bizim de pozitif olmamıza, ruh halimiz iyi olmasına etki edecek ve bu da davranışlarımıza yansıyacaktır. Yapacağımız başka bir uygulama size aşağıda bir çok kelime vereceğim, bu sözcükler sizde ne gibi duygular uyandırıyor?
Peki ya bu sözcükler nasıl duygular uyandırıyor? 
Gördüğünüz gibi güzel, olumlu, hoş kelimler kullandığımızda hissettiklerimiz de olumlu oluyor. Hepimizin bildiği internette dolaşan “Kör dilenci” videosundaki gibi “Kelimeleri değiştirirsek, dünyamız değişir”. Atalarımız “Tatlı dil yılanı deliğinden çıkarır” diye boşuna dememişler.
Olumlu ifadeler kullanma ve olumlu duygular hissetmeniz dileğiyle.
Yazan : Osman Kaya
Okuma tavsiyesi : Olumlu Sözcükler Etkili Sonuçlar – Hal Urban – Elma Yayınları